Bankacılık hukuku, bankaların kuruluşlarını, etkinliklerini, devlet tarafından denetlenmelerini ve bankacılık işlemlerini düzenleyen kuralların oluşturduğu hukuk dalı. Türkiye’de kurulmuş bankalar ile Türkiye’de şubesi bulunan yabancı bankalar 25 Nisan 1985 tarihli ve 3182 sayılı Bankalar Kanunu (Bank. K.) hükümlerine bağlı tutulmuştur.
Özel yasalarla kurulan bankalarda yasalarında yer alan hükümler dışında Bankalar Kanunu hükümlerine bağlıdır. Türkiye’de bir bankanın kurulması ya da yabancı bir bankanın Türkiye’de şube açması için gerekli izni Bakanlar Kurulu verir (m. 4). Türkiye’deki bankaların anonim ortaklık biçiminde kurulmaları ve ortaklarının sayısının 100’den, özkaynaklarının da 1 milyar TL’ den az olmaması zorunludur (m. 5). Böylece kurulmuş olan bankaların bankacılık işlemlerine ya da mevduat kabulüne başlaya bilmeleri için gerekli izni, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın görüşünü de aldıktan sonra Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı verir.
Her bankada, bütün anonim ortaklıklarda bulunan genel kurul ve yönetim kurulu dışında, yönetim kurulunun kendi üyeleri arasından seçtiği iki üye ile banka genel müdürü ya da vekilinden oluşan bir kredi komitesinin de olması gerekir. Bankalar yedek akçelerden başka, yıllık safi karlarının yüzde 5’ini, ödenmiş sermayeleri tutarına ulaşıncaya kadar “muhtemel zararlar karşılığı” olarak ayırmak zorundadırlar. Mevduata verilecek faizin alt ve üst sınırlarını saptamaya ya da faiz oranının belirlenmesini serbest bırakmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bakanlar Kurulu, TC Merkez Bankası’nı da bu konuda yetkili kılabilir. Bir bankanın açacağı krediler ve satın alacağı tahvil ve benzeri menkul kıymetlerin tutarı ile teminat mektupları, kefaletler, aval, ciro ve kabuller gibi parasal olmayan kredilerin toplamı, özkaynaklarının 20 katını aşamaz (m. 38). Türkiye’de etkinlik gösteren bütün bankalar, Türkiye Bankalar Birliği adını alan bir meslek kuruluşuna üye olmak zorundadır. Birlik, bankacılık mesleğini geliştirmek, mesleğin onur ve disiplinini sağlamak, bankalar arasındaki haksız rekabeti önlemek ve bankaları ekonominin gereksinimlerine uygun olarak yönlendirmek gibi görevleri yüklenmiştir.
Birlik Genel Kurulunda, bankaların oy hakkı son bilançoları temel alınarak, ödenmiş sermaye, ihtiyat ve mevduat toplamlarıyla orantılı olarak belirlenir. Bankaların iç denetimi, bankaların kendi örgütleri içerisinde görevlendirecekleri denetçiler ve müfettişler eliyle yapılır. Bankalar Kanunu, yalnızca banka yönetimine karşı sorumluluk taşıyan bu iç denetimi yeterli bulmadığı için, bankaların ayrıca devletçe denetlenmesini de öngörmüştür. Buna göre bankaların sürekli olarak denetlenmesi, bankalar yeminli murakıpları eliyle yapılır. Ayrıca başbakanlık, mevduat toplayan bankaların hepsine bir yönetim kurulu üyesi ve bir denetçi atayarak bunların yönetim bakımından denetlenmesini yoğurılaştırabilir.
