Ertuğrul’un I. Alaeddin Keykubad ordusunda hizmet ettiği ve Söğüt’ü de ondan yurt aldığı hakkında Osmanlı rivayetleri arasında en güvenilir ve ayrıntılı bilgileri, Ruhi tarihi’nde bulabilirsiniz.
Ruhi Tarihinde Ertuğrul Gazi
Türkistan vilayetinde kefere-i tatar hücum itmeğe başladı.
Taife-i Oğuz’dan bazısı ki begleri Kayı Han neslinden idi.
Ertuğrul aşireti ile gelüp Ahlat şehri nevahisinde temekkün itdiler.
Çün kefere hücumu ziyade oldu, andan dahi göçüp Rum diyarına geldiler. Mukaddemleri Ertuğrul idi.
Sultan Alaeddin gaza niyetine leşker cem idüp Konya’dan kalkıp günlerden bir gün Sultan-Öyüğü’ne konmış idi, meğer Oğuz evladından Ertuğrul Sultan Alaeddin’in gazaya gittiğün işidüp cümle cemaati ile göçmel kalkıp gelüp ,sultan-Öyüğü’nde Sultan Alaeddin hizmedine yetişüp mikdarınca pişkeş çeküp Sultan bunu hayli hoşça görüp akıncı-başı kıldu.
Ertuğrul, oğlu Saruyatı’yı Sultan Alaeddin’e gönderdi ki, bize dahi yurd gösterün didiler. Sultan dahi bunların gelmesinden be-gayet ferah olup Karacahisar ve Bilecük tekvuru Sultan’a muti’ olup harac verirler idi, ol iki hisarın aralığı –Söğüt- anı yurd gösterdiler.
Ertuğrul çün çeribaşı olup çeri çeküp hayli köyler ve kentler urup ve iller garet idüp baş baş diri kafirler ve mal*ı ganimetler getüre başladı. Ol sebeten Sultan Alaeddin ikdam-i tam idüp Sahibün Karacahisar üzerine düşüp Karacahisar’ı muhasara idüp kıble tarafına Ertuğrul’u koydu. İttifak ol canibden hayli savaş olup kefere be-gayet aciz ve fürü-mande olup aman dilediler ki harac üzerine mulahasa oluna.
Ruhi Tarihi’nde kısaca Ertuğrul Gazi’nin Söğüt’e yerleşmesi böyle anlatılır. Daha sonra Moğol akını başlayınca Sultan Alaeddin Konya’ya dönmüş, bu sırada Ertuğrul Gazi Karacahisar Kalesi’ni fethetmiştir.
Başka bir rivayete göre ise; aşiret Sürmeli-Çukur veya Ahlat’tan Ankara civarında Karacadağ’a göçmüş, orada Ertuğrul’un ataları Kubuk ve Sarkuk idaresinde bir süre kalmıştır. I. Alaeddin Laskaridlere karşı savaş için Ankara’ya geldiğinde Ertuğrul Gazi akıncı olarak sultanın ordusuna katılmıştır. Karacahisar kuşatmasında hazır bulunmuştur. Sultan Moğol akınları dolayısıyla Konya’ya döndüğünde Ertuğrul Gazi’ye en ileri uç bölgesinde Söğüt’ü kışlak, Domaniç’i yaylak olarak tayin etmiştir.
