Vagus Siniri, X. kafa siniri çifti. Soğaniliğin arka-yan oluğundan, iki yanda yaklaşık 10’ar sinir köküyle başlar. Oluşan sinir gövdesi boyun-deliğinden (jugüler delik) geçerek kafatası boşluğundan çıkar. Bu noktada sinire iki gangliyon bağlanır; bunlar vagus sinirinin üst ve alt (jugüler venodoz) gangliyonlarıdır. Vagus siniri daha sonra boynu, göğsü ve diyaframı geçerek karın boşluğunda son bulur. Boyunda önce arka-yan yutak boşluğundan, ardından ana şahdamar ile boyun iç toplardamarı arasındaki boşluktan geçer. Göğüste iki yandaki vagus siniri yemek borusuna yapışık olarak ilerler ve akciğer girişinin üst bölümünde dallara aynlarak yemek borusu çevresinde bir sinir ağı oluşturur. Sol vagus siniri yemek borusunun ön yüzünde, sağ vagus siniri yemek borusunun arka yüzündedir.
Karında da midenin ön yüzüne sol, arka yüzüne sağ vagus siniri dağılır. Vagus siniri çıkış noktasından sonra çok sayıda dal verir. Dışkulak yolunun başladığı kulak boynuzcuğundan (konka) duyu uyarılarını toplayan auriküler sinir (dışkulak siniri), yutak ve gırtlakfa aiıyu ve hareket lifleri içeren yutak ve gırtlak üst sinirleri ile gırtlak alt sinirleri olan iki rekürent (dönek) sinir vagusun dallarıdır. Daha çok hareket, bir ölçüde de duyuyla ilgili olan rekürent sinirler sesin oluşumunda birinciI önem taşır. Vagus siniri ayrıca mide ve yemek borusu çevresinde sinir ağları oluşturur; akciğerlerde ince bir ağ oluşturan sinir uçlarıyla son bulur; bazı dallarıyla da kalbe ve kalp dış zarına uzanır. Arka mide ağından ayrılan sinir lifteri de böbre küstü bezlerine, böbreklere, dalağa, karaciğere ve kalınbağırsağın ilk yarısına giderek buralarda yeni sinir ağları oluşturur.
Vagus siniri hem eferent (götürücü), hem de aferent (getirici) lifleri olan karışık yapıda bir sinirdir. Sinirin götürücü, yani hareket lifleri beyin sapındaki ağsı oluşumda yer alan ambiguus (ikircil) çekirdek adlı hücre topluluğundan kaynaklanır ve yutağın büzücü kaslarıyla gırtlağın istemli kaslarına gider. Getirici, yani duyu liflerinin bir bölümü üst (jugüler) gangliyondan kaynaklanarak kulak konkası, dışkulak yolu, dil kökü, damak, yutak ve gırtlaktan, bir bölümü de alt (nodoz) gangliyondan kaynaklanarak çeşitli iç organlardan duyu uyanları taşır. Salgı ve hareket uyarıcı gangliyon öncesi parasempatik lifteri, ambiguus çekirdekten kaynaklanır ve kalp, yemek borusu, mide ve sinire bağlı öbür iç organların çevrel gangliyonlarına doğru ilerler. Gangliyon öncesi ve gangliyon sonrası sempatik lifleri de bulunan vagus siniri aynca her iki yanda dil-yutak (glossofaringeal) siniri (IX. kafa çifti), aksesoryus siniri (XI. kafa çifti) ve sempatik sinir sistemiyle çok sayıda ağızlaşma yapar. Tek başına çok ender rastlanan vagus siniri felci, genellikle vagusla sıkı bağlantı ve ağızlaşma içindeki sinirlerin ve sinir liflerinin de hastalandığı karmaşık nörolojik bozukluklarda ortaya çıkar. Gene de vagus sinirinde tek taraflı işlevsel ya da travmatik bir kesintinin en çarpıcı belirtileri vagusun somatik (istemli) hareket siniri olarak ulaştığı organlarda, yani yutak ve gırtlakta görülür. Yumuşak damağın ve ses tellerinin tek ya da iki yanlı felcine bağlı nörolojik belirtiler bu organların işlevleriyle, özellikle de yutma ve sesle ilgili bozukluklardır.
