Ayrıkotu (Agropyron repens)
Diğer İsimleri: Tarla ayrığı, demirotu, domuz ayrığı, köpek çimeni.
Kökeni ve Yayılışı Şekli: Çok eski yıllardan beri step meralarda doğalolarak yetişmektedir. Anavatanı, Ön Asya ile Sibirya’ya kadar uzanan Doğu Avrupa bölgesidir. Bugün, Kanada, Amerika, Rusya başta olmak üzere ve Çin’de ve ülkemizde tarımı yapılmaktadır. Kumlu toprakları sever. Ülkemizin hemen her yöresinde yetişir.
Bitkinin Özellikleri: Çok yıllık, dik gövdeli, 30-150 cm boyunda, tüysüz, içi boştur. Toprak altında oldukça yayılmış olan ana köklere sahiptir. Kök, rizomludur. Yapraklar, dar (3-10 mm), ince-uzun (6-30 cm), paralel damarlı, sivri uçlu, koyu yeşil renklidir. Başak, 5-20 cm uzunlukta, gevşek yapılıdır. Çiçekler, gövdenin ucunda, yassı vaziyette ve toplu haldedir. Meyve uzunca ve sarı renklidir. Tohum kavuzlu ve 9- ı5 mm uzunluktadır.
İçerikleri: Köklerinde, triticin, müsilaj, saponinler, demir, kalsiyum gibi mineral tuzlar (özellikle potasyum), sitrik asit, silisik asit, A ve B vitaminleri, organik asitler, karbonhidratlar içerir.
Kullanım Önerileri: Drog olarak kullanılan kısmı, sarımtırak renkli kökleri-rizomlarıdır. İlkbahar veya sonbaharda topraktan çıkarılan kökler, yıkandıktan sonra açık havada kurutulur.
Çok eskiden beri üriner hastalıklarda kullanılmaktadır. İnfüsyon şeklinde (%1-3) hazırlanan çayından; yemek ararlarında olmak üzere günde 2-3 defa birer bardak içilebilir. İçerdiği maddeler itibariyle, en fazla iltihap kurutucu olarak faydalanılır. Bu maksatla, idrar yolları iltihabını, üriner sistem iltihabını, idrar kesesi ve böbrek iltihabını, prostat iltihabını kurutmada ve metabolizma ve bronşiyal rahatsızlıklarda istifade edilir. İdrar söktürücü özelliği nedeniyle, mesane ve böbrek taşı ve kumunun düşürülmesinde de faydalanılır. Ayrıkotu çayı, albümini atar, nefrit ve nikriz hastalıklarını giderir.
Ergenlik sivilcelerinde de yararlanılır. Bunun için, ayrıkotu (iki birim) + ısırgan (bir birim) + mayıs papatyası (bir birim miktarlardaki) karışımdan dekoksiyon veya infusyon şeklinde çayı hazırlanıp içilir. Bu çaydan günde 3-4 defa birer bardak içilir. Yemek aralarında içimieri tercih edilir. Bu uygulamaya en az 7-10 gün süreyle devam edilir. Bu karışımın iltihaplı durumlarda kullanımında etkisini artırmak için, karışımın içerisine bir birim de civanperçemi ilave edilmelidir.
Prostat büyümesine ise, ayrıkotu + yakı otu, eşit miktarlarda karıştırılır ve infusyon olarak hazırlanan çayı içilir.
Ayrıkotu kökü + mısır püskülü (koçan püskülü) + arpa karışımından hazırlanan çay, güçlü bir idrar söktürücüdür. Bu çayaynı zamanda, kanı temizler, hazmı kolaylaştırır, mide-bağırsak rahatsızlıklarını giderir, romatizmaya karşı faydalanılır.
Köpekler, ağız ve bağırsaklarını temizlemek için bitkinin yapraklarını severek yerler.
