Ayva (Picus cydoniae)
Kökeni ve Yayılışı Şekli: Anavatanı, Kuzey-Batı İran, Kuzey Kafkasya, Hazar Denizi dolayları ve Kuzey Anadolu’dur. Yabani formları, Türkistan’a kadar olan bölgede, batıda Avrupa’nın güney bölgelerine ve Güneyde ise Kuzey Afrika’ya kadar olan bölgelerde bulunur. Yunanistan ve Roma’ya Anadolu’dan geçmiş ve oradan da Avrupa’ya yayılmıştır. M.Ö. 650 yıllarından itibaren yetiştirilmektedir. Bugün, Avustralya hariç dünyanın her ülkesinde yetiştirilmektedir.
Bitkinin Özellikleri: Çok yıllık, 3-5 m yüksekliğinde bir ağaçtır. Yapraklarını döker. Çiçekleri iri ve pembe renklidir. Meyvesi, limondan büyük, tüylü-tüysüz, sarı renkli, mayhoş tadında, sert dokulu ve küçük çekirdeklidir.
İçerikleri: Meyvesi; vitamin, mineral, tanen ve şekerce zengindir. Özellikle, C vitamini bakımından zengindir.
Kullanım Önerileri: Meyve, çiçek, yaprak ve çekirdeğinden faydalanılır. Meyvesinden komposto, reçel ve jöle yapılır. Tanence zengin olan ve erken hasat edilen yeşil renkli meyveler, külde pişirilerek yenir. Zira tanen, büzüştürücü etkisinden dolayı ağzı ve dili burar, yutmayı ve meyvenin yenmesini zorlaştırır. Meyve olgunlaştığı zaman sararır ve yukarıdaki sakıncaları kalktığından yemesi kolaylaştığı gibi bir zevk halini alır. Son zamanlarda, bol sulu ve taneni az çeşitler geliştirilmiştir.
Ayva; kanın temizlenmesi, dizanteri ve ishali önleme, ince bağırsak iltihabını kurutma, mide-bağırsakları güçlendirme, kalp çarpıntısını ve sıkıntısını giderme, karaciğer tembelliğini kaldırma, safra akışını sağlama, müzmin öksürüğü ve bronşiti durdurma, veremi önleme ve iyileştirme, kadınların beyaz akıntısını kesme, kan kusmayı durdurma, ağızdan su gelmesini önleme, vücudun gelişmesini teşvik etme, zihinsel aktiviteyi ve cinsel arzuyu artırma, kabızlık yapma bakımından yararlanılır.
Merhemi: Göz iltihabının kurutulması, deri hastalıklarının tedavisi ve yanıkların iyileştirilmesinde faydalanılır. Hazırlanan merhem, el-ayak- dudak ve meme çatlaklarını iyileştirir, boyun ve yüz kırışıklıklarını giderir, egzama kaşıntısını durdurur, basur memelerinden ileri gelen şikayetleri önler. Suyu ile yapılan gargara, boğaz iltihaplarını kurutur.
Çekirdeği; boğaz ağrılarında, boğazda olan gıcıklanmalar ve kızarıklıklarda, ses kısıklığında faydalıdır. Göğsü yumuşatır. Bu maksatla, sıcak sütte kaynatılıp içilir. Kaynatılarak hazırlanan çayı (infüsyon çayı); öksürüğü keser. Bu çaydan, yemek aralarında birer bardak içilir.
İnfüsyon çayı; basur memelerinin iltihabını kurutur. %3 ‘lük dekoksiyonu ise uykusuzluk ve sinirlilik hallerinde yatıştırıcı olarak kullanılır. Bu çayaynı zamanda, ateşi düşürür, kumaş boyamada kullanılır.
Meyvesi, bal ile birlikte pişirilerek lapa elde edilir. Bu lapa, meme üzerine sarıldığı zaman, sütten ileri gelen meme şişliğini indirir ve sancısını durdurur.
Losyon: Yağlı ciltlerin temizliği için hazırlanır. Meyve kabuğu soyulur ve ispirto içerisinde 7-10 gün bekletilir. Hazırlanan losyon, cilt üzerine sürülerek kullanılır.
Meyve kabuğu etlice soyulup sıkılarak çıkarılan su ile 10-15 dakika süreyle el ve cilt ovulursa, sudaki vitamin vücuda girer.
Not: Ayvanın çiğ yenmesi önerilmez. Yüksek tansiyonu olanlar ile kabızlık sorunu olanlar yemezler.
