İskorpit, Scorpaenidae familyasının özellikle Scorpaena cinsinden, dipte yaşayan birçok deniz balığının ortak adı. Tropik ve ılıman denizlerde geniş bir yayılım gösteren bu balıkların başı dikenli ve iri, ağzı geniş, renkleri soluk ya da parlak ve yaşadıkları kayalık ortamlara uyacak biçimde alacalıdır. Sırt ve anüs yüzgeçlerinin öndeki diken ışınları, karın yüzgeeinin birinci diken ışını, başı ve solungaç kapakları üstündeki bazı dikenler zehirlidir. İskorpit balığını rengi, dikenleri, öbür uzantıları, başındaki girinti ve çıkıntıları nedeniyle yaşadığı çevreden ayırt etmek son derece güçtür. Çok az hareket eden ve sürekli dipte yatan bu balıklar deniz solucanları ve küçük balıklardan oluşan avlarının yaklaşmasını bekler.
Türkiye deniz balıklarıyla ilgili yazılı kaynakların çoğunda Akdeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizinde yaşayan Scorpaena scrofa türüne iskorpit, Türkiye’yi çevreleyen tüm denizlerde görülen S. porcus türüne lipsoz(*) denmektedir. Ama bazı eski kaynaklara ve bazı balıkçılara göre bu sınıflamada lipsoz olarak belirtilen tür iskorpit, iskorpit olarak belirtilen tür lipsozdur. S. porcus, 30 cm’ye kadar uzayabilen, sığ ya da 800 m’ye ulaşan kayalık diplerde yaşayan, kahverengi ve siyahın tonlarında alacalanan bir türdür. Deri çıkıntıları altçenesinde bulunmamasına karşın gözlerinin üstünde iyi gelişmiştir.
Genel olarak kahverengi, yer yer pembe, sarı, lekeleri olan ve altçenesinde deri çıkıntıları taşıyan S. scrofa ise 50 cm’ye değin uzayabilir. Bu tür, S. porcus gibi Atlas Okyanusunun doğu kesimine de yayılmıştır.
Benzer türlerden S. notata Karadeniz’de ender olmak üzere Türkiye’yi çevreleyen tüm denizlerde görülür. Sırt yüzgeeinin diken ışınlı bölümünde siyah bir leke vardır. Gözlerinin üstünde deri çıkıntıları ya yok ya da çok küçüktür. Uzunluğu en çok 24 cm, rengi kırmızımsı pembedir. Türkiye’nin Akdeniz ve Ege kıyılarında rastlanan S. elongata’nın deri çıkıntıları altçenesinde bulunmamasına karşın solungaç kapaklarında iyi gelişmiştir. Uzunluğu en çok 55 cm dolayındadır.
Türkiye’nin yalnız Ege kıyılannda belirlenen S. maderensis ensesinde çukur bulunmaması nedeniyle önceki türlerden kolayca ayırt edilir. Bu türün uzunluğu en çok 15 cm dolayındadır.
Atlas Okyanusunda 45 cm’ye kadar uzamasına karşın Akdeniz’de en çok 35 cm’lik örneklerine rastlanan Helicolenus dactylopterus Karadeniz dışında Türkiye’yi çevreleyen tüm denizlerde yaşar. Gözleri çok iri, re~i pembe kırmızıdır. Kuyruk yüzgeeinin uc düz ya da içbükey olması ve derin sula daki kumlu ya da çamurlu diplerde bulunması nedeniyle Türkiye sularında yaşayan öbür iskorpit türlerinden ayrılır. Atlas Okyanusunun kuzey kesiminde yaşayan Sebastes marinus ise uzunluğu yaklaşık 1 m’yi bulan ticari değeri yüksek bir türdür.
İskorpit balıklarının eti beyaz ve lezzetlidir. Kızartılarak yenebildiği gibi özellikle haşlanarak yapılan salatası ve çorbası ünlüdür.
