Alışveriş merkezi, tarihi pazaryerinin 20.yüzyıl uyarlaması. Tek bir birim olarak tasarlanıp inşa edilen ve işletilen, perakendeci dükkanlar, hizmet birimleri ve bir otopark alanından oluşur. Bu merkezlerde, lokanta, banka, tiyatro, büro binalan, servis istasyonlan ve daha başka tesisler de bulunabilir.
Bir alışveriş merkezi inşa edilirken plancıların göz önünde bulundurduğu noktalar şunlardır: Çevrede yaşayan halkın bir ticaret merkezini doyurabilme kapasitesi açısından fizibilite; taşıtlar için yeterli ulaşım olanaklan; seçilen yerin büyüklüğü, ulaşılabilirliği ve topografya durumu. Ayrıca altyapının yeterliliği, imar durumu ve söz konusu alandaki arazi kullanımı da dikkate alınır. Merkezin büyüklüğünü ve buraya uygun düşecek mağaza türlerini, bölgenin toplumsal ve ekonomik koşullan ile yöredeki rekabet ortamı ve ticari yaklaşımlar belirler. Alışveriş merkezleri genellikle mahalle, semt ya da bölge ölçeğindedir. En küçük biçimi, mahalle merkezinin odağında kurulan süpermarkettir. Bunun çevresinde günlük gereksinimleri karşılamaya yönelik eczane, ayakkabı tamircisi, çamaşırhane ve kuru temizleyici gibi dükkanlar yer alır. Uzmanlar, altı dakikadan uzun bir araba yolculuğu gerektirdiğinde, insanların bu ölçekte bir alışveriş merkezine gitmediklerini belirlemiştir.
Semt alışveriş merkezinde, anılan hizmetlerin tümüne ek olarak, süpermarketle birlikte merkezin odağı işlevini gören orta boy bir büyük mağaza vardır. Ayrıca, giyim eşyası ve ev aletleri mağazaları ile tamirci dükkarılan da bulunur. Bu ölçekte bir alışveriş merkezi genelde 40-150 bin kişiye hizmet verir.Bölge alışveriş merkezleri, küçük bir merkezi iş alanıyla karşılaştırılabilecek ölçüde geniş alışveriş hizmetleri sağlar. Bu tür alışveriş merkezi, en az bir, genellikle birkaç büyük mağazanın çevresinde inşa edilir. Bir ya da birkaç malın satışında uzmanlaşmış çok sayıda dükkan ve butik bulunur. Genellikle birkaç lokanta ve kimi zaman da bir sinema salonu vardır. Acil günlük gereksinimlere yönelik hizmetler en alt düzeydedir. Bu merkezler 150-400 bin, hatta daha çok kişiye hizmet verir. Daha büyük örneklerde moteller, sağlık merkezi ya da büro binası bulunabilir.
Alışveriş merkezi tasanmında otoparkların büyük önemi vardır. Merkezin büyüklüğü ve hizmet alanı, kiracıların türü ve alanın ekonomik durumu, park gereksinimini bir ölçüde belirler; ama kiraya verilen her 90 m2 için 5,5 otomobillik park yerinin yeterli olduğu saptanmıştır. Park yerlerine giriş yolları, trafik sıkışıklığına yol açmayacak genişlikte olmalıdır. Servis girişleri ve park yerleri ile alışveriş yapmaya gelenlerin kullandığı ana giriş ve yolların aynştırılrnasına olanak veren eğimli alanlar, bu bakımdan daha avantajlıdır.
Tasarımın öncelikli sorunlarından biri de dolaşımdır.
Oto yedek parça dükkarıları, sinema salonlan ve arabayla girilen bankalar dışında, yaya ve taşıt yollan olabildiğince birbirinden aynştırılmalıdır. Mahalle alışveriş merkezleri, genellikle ortak park yerine açılan dükkanlar dizisi biçiminde planlanır. Semt ve bölgesel alışveriş merkezlerinde ise dükkanlar genellikle bir ya da daha çok ana yaya yoluna ve meydana açılır.
Bu merkezlerin çoğunun üzerinde kapalı ve havalandırma tertibatlı yollar vardır. İlk birleşik alışveriş merkezi, Missouri’de Kansas City yakınlarında J.C.Nichols Company tarafından inşa edilen ve 1922′.de hizmete giren Country Club Plaza’dıf. İlk kapalı alışveriş merkezi ise 1956’da Minnesota’da Minneapolis yakınlarında açıldı. 1950’den sonra kapalıçarşıların sayısı hızla arttı; 1980’lerin başlannda ABD, Kanada ve otuzu aşkın ülkede on binlereesi kurulmuştu.
