Arpa (Hordeum vulgare)
Kökeni ve Yayılışı Şekli: Türkmenistan ‘daki Annau kazılarına göre M.Ö. 8000 yıllarından beri bilinen bir bitkidir. M.Ö. 3500-3000 yıllarında, eski Mezopotamya ve Mısır halkının arpayı yetiştirdiğine ait kayıtlar mevcuttur. Anadolu’da çok eski bir geçmişi olan arpa, Ege’den Kaliforniya’ya ve İngiltere’ye götürülmüştür. Bugün, dünyanın bir çok ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de geniş alanlarda tarımı yapılmaktadır.
Bitkinin Özellikleri: Bir yıllık, 150 cm kadar boylanan, dik gelişen, otsu bir bitkidir. Sapın içi boştur, Yaprak, uzun, ince ve mızrak şeklindedir.
Çiçek, başak ekseninde 3 ‘erli haldedir. Her üç çiçek (başakçık) tohum bağlarsa 6 sıralı, yalnız ortadaki çiçek tohum bağlarsa 2 sıralı olarak tanımlanır. Başakçıklar, sık veya seyrek sıralıdır. Tane kavuzları, kılçıklı veya kılçıksız olabilir. Kılçık uzun veya kısa olabilir. Tane, karyopsis ile ona dıştan yapışık bulunan iç kavuz, kapçık ve başakçık ekseni kalıntısından oluşur. Tane, 8-12 mm uzunluk, 3-4 mm genişlik ve 2-3 mm kalınlıktadır. 1000 tane ağırlığı 30-60 g, tane rengi beyaz, çakır, siyah veya morumsu kahverengindedir .
İçerikleri: Tane, nişastaca zengindir (%55-65). %9-10 ham protein, % 1 0-14 nem, %3-4 ham selüloz, %2.1 ham yağ, %2.2 kül içerir.
Kullanım Önerileri: Tanelerinden ekmek yapımında ve hayvan yemi olarak faydalanılır. Bazı yörelerde taneler kavrulup öğütüldükten sonra kahveye ilave edilir.
İnfüsyon şeklinde hazırlanan çayı, iyi bir yumuşatıcıdır. Boğaz ve yarım baş ağrılarını dindirir. İdrar söktürür ve böbrekteki kum ve taşların düşürülmesinde yararlanılır. İdrar yolları, mesane ve dil iltihaplarını kurutur. Prostat büyümesini önler, sinirsel kaynaklı kusmaları durdurur.
Haricen ise mayasıl ve temriye tedavisinde istifade edilir.
Tane, malt elde edilmesinde kullanılır. Malt şurubu, şekerleme, dokuma endüstrisi ve ekmekçilikte değerlendirilir. Maltlı süt, alkol, sirke ve maya yapımında kullanılır. Çimlendirilen tanelerinden elde edilen malt, yüksek oranda karbonhidrat ve enzim içermekte olup hastalıktan sonra nekahet döneminde alınması-yenmesi ile vücuda kuvvet verir.
Arpa unundan hazırlanan bulamaç, kalbi güçlendirir. Arpa suyu ise, öksürüğe ve boğaz sertliğine iyi gelir. İdrarı söktürür, dışkılamayı kolaylaştırır, mideyi temizler, susuzluğu önler, harareti söndürür, vücudu hafifletir ve dinlendirir.
