Ayı Sarmaşığı (Allium ursinum)
Diğer İsimleri: Yabani sarımsak, orman sarmaşığı, cadı soğanı.
Kökeni ve Yayılışı Şekli: Erken ilkbaharda ortaya çıkan bitkilerden biridir. Organik maddece zengin nemli çayırlarda, nemli ve gölgeli dere kenarlarında, yapraklı orman ağaçları altlarında ve çalılıklar altında yetişir. Doğu Karadeniz bölgesinde geniş alanlara yayılmıştır.
Bitkinin Özellikleri: Bitkinin kendisi toprak üstüne çıkmadan evvel çevreye bir sarımsak kokusu yayılır. Adını da bu özelliğinden alır. Bu özelliği ile, inci çiçeği ve güz çiğdeminden kolayca ayrılır. Dış görünüşü bakımından kültür sarımsağına benzer. Kokusu çok daha keskindir. Yumrusu beyaz ve saydam bir tabaka ile örtülü, uzunca şekillidir. Yumrusundan çoğalır ve Mart-Mayıs aylarında ortaya çıkar. Yaprakları parlak yeşildir. Sapı açık yeşil, pürüzsüz ve 30-40 cm kadar uzunluktadır. Çiçekleri Mayıs-Haziran aylarında açar. Çiçek, sapın ucunda ve bir topu andırır. Yaprak, çiçeklenmeden önce, soğanı ise yaz sonu-sonbaharda hasat edilir.
İçerikleri: C vitaminice zengindir.
Kullanım Önerileri: Kullanılan kısımları yumrusu ve taze yapraklarıdır. Yapraklar kuruduğu zaman bu özelliğini kaybeder.
Taç yaprakları, yemeklerde maydanoz gibi baharat olarak değerlendirilir. Özellikle, salatalara, etli yemeklere ve et yemeklerine, haşlanmış patates üzerine servis yapılırken çorbalara ilave edilebilir. Maydanozla zenginleştirilir. Yapraklarından salata yapılabilir. Fazla yendiği zaman kokusu rahatsız eder. Bu nedenle, ısırgan yaprakları ve taze sürgünleri ile birlikte pişirilir. Yumruları, sonbaharda hasat edilip sarımsak gibi kullanılabilir.
Yendiği zaman, zihin açıklığı verir. Atardamar sertliğini ve bronşiti önlemek amacıyla kullanıldığı gibi aşırı ve kronik ishallerin durdurulmasında, kramp ve yorgunluğa bağlı kabızlığın giderilmesinde, tentüründen günde birkaç defa, birkaç damlası sulandırılıp içilir.
Mide şişkinliklerinde, taze yaprak ve soğanı ince bir şekilde kıyıldıktan sonra sıcak süt ilave edilip birkaç saat süreyle bekletilip içilir. İshalde, kurt ve bağırsak solucanlarını düşürerek mide-bağırsağı korur, kalp düzensizliklerini ayarlar, yüksek tansiyonu düşürür, baş dönmesini giderir, balgam çıkarmadan ileri gelen soluk alma zorluğu çeken yaşlıları rahatlatır, mide-bağırsak sistemini temizler, hazımsızlığı giderir, akciğer hastalıklarında yardımcı olur, göğsü yumuşatır, uykusuzluğu önler, sivilceli ciltlerde ve bedenlerde, soluk benizli, romatizmalı ve yılancıklı hastalarda kanı temizler, kronikleşmiş öksürüğü önler, idrar söktürür, böbrek ve mesaneyi temizler, yaraları iyileştirir.Mafsal kireçlenmelerinde ve nikrizde faydalıdır. Kan şekerini ve yüksek tansiyonu düşürür. Cildin yaşlanmasını önler, egzama ve deri döküntülerini giderir, bağırsak krampını önler. Midesi hassas olanlar kompostosunu tercih edebilir ve yemeklerden evvel yenebilir.
Zor iyileşen yaraların üzerine, taze sıkılmış özsuyu sürülerek yaraları iyileştirir.
Tentürü: Yaprak ve soğanlar ince ince doğranır ve bir cam kavanoza doldurulup ağzı kapatılır. Bu şekilde iki hafta süreyle, güneşte bekletilir. Zaman zaman çalkalanır. Süre sonunda elde edilen tentürden bir bardak suya 10-15 damla damlatılır ve bu şekilde günde 3-4 defa içilir.
Taze yaprakları ile yapılan kürü; doku yaşlarımasını yavaşlatmada ve kronik deri hastalıklarında başarı ile kullanılır. Bu maksatla, taze toplanan yapraklar, üzerine tere yağı sürülmüş ekmeğe sarılıp yenir. Yada çorbalara ince ince doğranarak ilave edilir yada haşlanmış patatesle birlikte yenir. Ispanak gibi yemeği yapılır veya salata olarak tüketilir.
