Bayırturpu (Armoracia rusticana)
Diğer İsimleri: Yabanturpu, eşekturpu, karaturp, acırpa, yabani kaşıkotu, yabani lahana.
Kökeni ve Yayılışı Şekli: Batı Asya ve Doğu Avrupa kökenlidir. ılıman iklimlerde, Asya, Avrupa, Amerika ve Kuzey Afrika’da yabani olarak bulunur. Avrupa ülkeleri ile ABD’de tarımı yapılmaktadır.
Bitkinin Özellikleri: Rizomları dik gelişen, eti i kazık köklüdür. Çok yıllık, 50-120 cm boyunda, otsu bir bitkidir. Kazık kökü, koyu yeşil- morumsudur. Yaprak büyük, kenarları dişli, uzun saplıdır. Çiçek, küçük, beyaz renklidir. Meyve, oval, sarıdan siyaha kadar değişen renklerde tohumlara sahiptir. Yaprak ve genç sürgünler hasat edilip tüketilir. Kökleri ise her mevsimde sökülüp kullanılır. Sökülen kök- rizom yıkanır, kabukları ayrılıp dilimlenerek kurutulur.
İçerikleri: Sinigrin glikoziti, hidrolizde mirosinaj enziminin etkisiyle uçucu yağ verir. Koku ve lezzeti allil izotiyosiyanat (%45- 55)’tır. Ayrıca, 2- feniletil izotiyosiyanat (%40-50), allil tiyosiyanat, 2-bütil izotiyosiyanat ve 4-pentenil izotiyosiyanat gibi kükürtlü bileşenler içerır.
Kullanım Önerileri: Baharat olarak köklerinden yararlanılır ancak fazla bilinmez. Bilinen yaygın kullanım şeklinde, genç bitki ve özellikle yapraklar salata olarak tüketilir. Mutfakta; sos, sote, haşlama et, salata sosu, aperatif, salça, çeşni ürünlerinde ve gıda sanayinde, su ürünü soslarında ve ayrıca, eczacılık sanayinde değerlendirilir. Baharat, ezildiği zaman lezzetlidir. Aynı familyanın diğer bitkileri olan lahana, turp, tere ve hardal gibi keskin, yakıcı, acı, yoğun, batıcı lezzetlidir.
