Eşya Hukuku, medeni hukukun, kişilerin eşya üzerindeki doğrudan egemenliğinden doğan konuları düzenleyen bölümü. Eşya hukukunun temel konularını ayni haklar, sınırlı ayni haklar (irtifak hakkı, rehin hakkı, taşınmaz yükümü), zilyedlik ve tapu sicili oluşturur. Türk Medeni Kanunu’nun eşya hukukuyla ilgili hükümleri, çevirinin ısviçre Medeni Kanunu’nun Fransızca metninden yapılmasından kaynaklanan bir yanlışlıkla “Ayni Haklar” başlığını taşıyan IV. kitapta toplanmıştır. Türk eşya hukukuna egemen olan ilkeler şunlardır:
1) Taşınır ve taşırımaz malların farklı hükümlere tabi olması ilkesi: Yasada mülkiyet, irtifak ve rehin hakları açısından taşınır ve taşınrnaz mallar için farklı hükümler yer alır. Ayni hakların kazanılması bakımından taşınırlar için zilyedlik, taşınmazlar için tapu sicili öngörülmüştür. Bu ayrım iki tür eşyanın yapılarının farklılığından ve bu ayrımın yer aldığı Germen hukuku geleneğinden kaynaklanır.
2) Açıklık ilkesi: Eşya üzerindeki ayni haklar kuralolarak dışarıya karşı açıklanır. Bu durum taşınırlarda zilyedlik, taşınmazlarda da tapu siciliyle gerçekleşir. Bu ilke ayni hakların kazanılması, devri ve sona ermesi açısından çok önemlidir. Açıklık ilkesinin sonucu olarak kabul edilen bazı karineler de ayni hakların iyi niyetle kazanılmasında önem taşır. Ayni haklar nitelikleri gereği gizlenemezler; çünkü hak sahibinin eşya üzerinde tasarruf ta bulunabilmesi ve üçüncü kişileri bu hakka uymaya zorlayabilmesi bu hakkı açıklamasına bağlıdır.
3) Hakların sayılı olması (numerus clausus) ilkesi: Ayni hak türleri yasada belirlenmiştir. Bu nedenle borçlar hukukundan farklı olarak, taraflar aralarında yeni ayni hak tipleri yaratamazlar.
4) Bireycilik ilkesi: Eşya hukukunda bireyci görüşün egemen olması nedeniyle hakların kapsamını belirlerken hak sahibinin çıkarlarına öncelik tanınır. Ama Türk Medeni Kanunu’ndaki bazı hükümler ve kamu hukukundan kaynaklanan sınırlamalarla yumuşatılan bu ilke, günümüzde sosyal anlayışın güçlenmesiyle daha da zayıflamaktadır.
