Memduh Şevket Esendal (Doğum 29 Mart 1883, Çorlu Ölüm 16 Mayıs 1952, Ankara), öykü ve roman yazarı, siyaset adamı. Cumhuriyet sonrası Türk öykücülüğünün özgün adlarından biridir.
Çocukluğu savaş yıllarına rastladığı için düzenli öğrenim göremedi. Babasının ölümünden sonra ailesinin geçimini üstlenmek zorunda kaldı. 1900’de gümrük memuru oldu. Uzun süre çiftçilik yaptı. 1906’da ıttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi. 1908’de örgütün teftiş kurulunda görevlendirilmek üzere İstanbul’a çağrıldı. Parti müfettişi olarak dolaştığı Anadolu ve Rumeli’de toplumu yakından ve doğrudan gözleme fırsatı buldu. İttihat ve Terakki örgütü içinde ticaret sermayesine karşı esnafın ve küçük girişimcilerin çıkarlarını savunan kanatta yer aldı. Toplumun meslek dayanışrnası ve üretim temelinde bütünleşmesini öneren görüşlerini kabul ettirrnek amacıyla 1920’de Ankara’ya gitti. İllere göre değil, meslek kuruluşlarına göre bir seçim sistemi öne sürüyordu. Mesleki Temsil adıyla anılan bu sistem, 1921 Anayasası’ nın hazırlık görüşmeleri sırasında bir süre tartışıldıysa da benimsenmedi. Esendal aynı yılortaelçi olarak Azerbaycan’a (Baku) gönderildi. Dönüşünde, Nail Bey, Kara Kemal, Muhittin Birgen, Sadık Vicdani gibi eski örgüt arkadaşlarıyla birlikte Meslek adlı haftalık siyasal gazeteyi çıkardı (1925). Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) ve Kabataş Lisesi’nde tarih ve coğrafya öğretmenliği yaptı. 1925-30 arasında Tahran ortaelçisi, 1930-32 arasında Elazığ milletvekili, 1932-38 arasında Kabil ve Moskova elçiliği yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra Bilecik milletvekili ve 1941’de CHP genel sekreteri oldu. 1945’te kendi isteğiyle bu görevinden ayrılarak ölümüne değin yalnızca edebiyatla uğraştı.
Esendal ilk öykülerini 23-24 yaşlarında yazmış, ama. yayımlamamıştı. Meslek gazetesinde 35 öyküsü çıktı, Miras adlı romanı tefrika edildi. Bu dönem ürünlerinde edebiyatçı kimliğiyle siyasetçi kimliğini ayrı tutmak için M. Ş. E., Mustafa Memduh, Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk, Istemenoğlu gibi takma adlar kullandı. Uzun bir suskunluk döneminden sonra Ayaşlı ile Kiracıları (1934,1957) adlı yapıtıyla CHP’nin 1942’de düzenlediği roman yarışmasında derece aldı. Yazarlığının ikinci verimli dönemini 1946-52 arasında yaşadı. Sanat ve Edebiyat (1947), Seçilmiş Hikayeler (1947-48), Ulus (1948-49), Ulkü (1949), Hisar (1950), Pazar Postası (1951), Türk Dili (1951) gibi gazete ve dergilerde yayımladığı öykülerle büyük yankı uyandırdı. Oykülerinin bir bölümünü Hikayeler I. Kitap (1946) ve Hikayeler II. Kitap’ta (1946) topladı. Bunlardan birincisi Otlakçı, ikincisi Mendil Altında başlığıyla 1958’de yeniden yayımlandı. Esendal’ın öykülerinde ele aldığı sorunlar, konular, kişiler büyük çeşitlilik gösterir. Onun için önemli oları, sıradan insanların gündelik yaşamlarıdır. Işlediği başlıca temalar ev içi yaşamı, aile ilişkileri, kahve ve mahalle ortamı ve köylülerdir. Siyasal gö. rüşlerine paralelolarak edebiyatta da katı sınıf ilişkileriyle belirlenmemiş bir toplum yaşamının özlemini dile getirir. Olayları ve kişileri önyargısız, sevecen, gerçekçi bir tutumla ele alır. Yapıtlarının belirleyici özelliği yalınlıktır. Bu tutumuyla Omer Seyfettin, Refik Halit Karay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi öykücülerden ayrılır. Bir söyleşi havası içinde, ayrıntılardan arınmış günübirlik yaşam görüntülerini saptamaya çalışır. Yapıtlarında uzun boyaı çözümlemelere girmekten kaçınır. Dilde de yalınlığı, duruluğu benimsemiş, konuşma dilini temel aları bir yazı dilinin öncülüğünü üstlenmiştir. Öykülerinde olduğu gibi, romanlarında da Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki değişme, yenilenme sürecinde insanların günlük yaşam koşullarını ele almıştır. Öbür önemli yapıtları ölümünden sonra basılmıştır. Bunlar arasında Temiz Sevgiler (1983, 2 cilt), Veysel Çavuş (1984), Bir Küçük Çiçek (1984), İhtiyar Çilingir (1984) adlı öykü kitapları ve Vassaf Bey (1983) adlı romanı sayılabilir. Bütün Eserleri, dokuz cilt olarak 1983-84 yıllarında yayımlanmıştır.
