Rize’de Yerel Mimari, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde evler coğrafi yapı gereği, genellikle yamaçlarda, dağınık şekilde, çoğu zaman aile içi birkaç evlik gruplar halinde, bazen de birbirinden bir iki kilometre uzaklıkta konumlanır. Yamaçlara ve tepelere serpilmiş orman ve yeşille bütünleşmiş birkaç evden veya tekil konutlardan oluşan yerleşimler, heyecan verici bir manzara sunarlar. Bu manzaraya karşın, evlere ulaşmak hayli zordur. Genellikle dik patikaları kullanmak gerekir.
Rize’de ev mimarisinde yapı malzemesi olarak çoğunlukla ahşap ve taş tercih edilir. Ahşap kotabulunan ve işlenebilen i yapı malzemesi olduğu sıklıkla kullanılır.
Ormanlardaki zengin floraya rağmen çam, lad kayın gibi ahşabın dayar türlerinin yapı malzeme olarak kullanımı daha yaygındır. Kıyı kesiminde kestane, iç kesimlerde is çarn, yakın çevrede elde edilebilmesi nedeniyle eı çok tercih edilen yapı malzemeleridir. Bunların haricinde ceviz, meşe, karaağaç gibi daha az bulunan sert ağaç türlerine de yer verilir.
Ahşabın yanı sıra, daha a bulunması nedeniyle ikin: derece kullanılan yapı malzemesi taştır. Özellikle kıyı kesiminde çatı ve bacalarda tuğla, kiremit gibi pişmiş toprak tercih edilir. Yörede başlıca üç tip yapı sistemi uygulanır. Bunlardan birincisi, ahşap yığrna yapı sistemidir. Dikmeler kullanılmadan, ahşabın yatay olarak üst üste bindirilmesiyle kurulan yığma yapı sistemine daha çok, ahşabın bololduğu iç kesimlerde ve yaylalarda rastlanmaktadır. ikinci yapı sistemi ise, ahşap çatma ya da iskelet yapı sistemidir. Üçüncüsü ise, karma yapı sistemidir. Bu sistemde genellikle 50 cm. kalınlığında moloz taşla yapılan temel duvarlar yükseltilerek bodrum kat oluşturulur ve üzerine ahşap çatma katı inşa edilir.
Yapı sistemi ve dış duvar dolgulan ne olursa olsun. Rize yapılarının çatı kuruluşunda iklim koşulları önemli etkendir. Duvarların yağmurdan korunabilmesi için saçaklar olabildiğince geniş tutulur. çatı arasına yapılan havalandırmalarla, nemden kaynaklı çürüme engellenir. çatı yüzeyleri üç ya da dört eğimli olabilir. Eğimlere göre farklı görsel etki yaratan bu çatı türleri, yörede sırayla ‘serner’, ‘üç omuz’, ‘dört omuz’ olarak adlandırılır. Evlerin dış cepheleri süsleme ve mimari açıdan vurgulanarak ön plana çıkarılmıştır. Evler genellikle yamaçların eğimine uyarak bodrum kat üzeri iki kattan oluşur. Bodrum katı ahır olarak kullanılmıştır. Genellikle ahırlara evin her iki cephesinden de giriş bulunmaktadır. Çamlıhemşin ve Fındıklı konutlarında bodrum katında genelde iki ahır bölmesi bulunur. Bunların üzeri düzgün kesme taştan yapılmış, basık kemerlerle taşınan tonoz örtülere sahiptir.
Eskiden bu evlerde kalabalık ailelerin yaşadığı düşünülürse, ahıra büyü önem verildiği görülmektedir. Ahırların içinde hayvanların beslendiği yemlikle su içtikleri yalaklar bulunmaktadır. Doğu Karadeniz evleri ülkemiz diğer bölgelerindeki evlere göre farklılıklar gösterir. Türk evinde en önemli mekan oda iken, Karadeniz evinde mutfaktır (aşhane). Mutfak günlük hayatın geçtiği mekandır. Mutfaktan salona (hayat) geçilir. Salon evin merkezindedir ve yamaca bakar, manzara açık konumdadır. Önüne sıra pencereler, gerisinde de genellikle ahşap bir sedir yer alır. Salonun sağında solunda odalar yer almaktadır. Odalara, dışardan başka bir giriş de olabilmektedir. Bu odaların çoğunda Bursa kemerli şömine ve banyo bulunur. Rize merkezdeki Tuzcuoğulları Konağı ile bugün müze binası olan Sarı Ev, Fındıklı İlçesindeki Çağlayan Mustafa Hacaloğlu Konağı ile Şevket Ataç Evi, Çamlıhemşin ilçesindeki Reyhanlılar Konagı gibi örneklerini çoğaltabileceğimiz ve birçoğu XVIII.-XIX. yüzyılı; ait halk mimarisi örneği mevcuttur.
