William Pitt (YAŞLI), CHATHAM 1.Kontu (1766’dan sonra) olarakta bilinir. (Doğum 15 Kasım 1708 Londra – Ölüm 11 Mayıs 1778, Hayes, Kent, İngiltere), İngilliz devlet adamı. İki kez başbakanlık yapmış (1756-61, 1766-68) geniş bir sömürge imparatorluğu kurulmasında önemli rol oynamıştır.
Hindistanla ticaretten büyük servet edinmiş seçkin bir ailedendi. Eton’dan sonra girdiği Oxford’daki Trinity College’dan 1 yıl sonra diploma almadan ayrıldı. Utrecht Üniversitesinde birkaç ay hukuk okudu.
Ailenin küçük oğlu olarak eline düşük bir gelir geçmesine karşın, bir süre aylak bir yaşam sürdü. Ağabeyinin nüfüzü altındaki Old Sarum’dan seçilerek (1735) girdiği parlamentoda, Robert Walpole’u iktidar tekeli kurmakla ve dış politikada uzlaşmacılıkla eleştiren “Cobham’ın çocukları” ve “genç yurtseverler” adlı küçük gruba katıldı. Çok geçmeden öteki muhalif Whig’lerle birlikte Galler prensi Frederick Louis’in çevresinde yer aldı. Hükümete alışılmadık sertlikte eleştiriler yöneltmenin yanı sıra parlamentonun oligarşik yapısını yeren ve tüccarlarla denizaşırı kolonilerin sorunlarını dile getiren konuşmalar yaptı.
Walpole’un 1742’de iktidardan çekilmesinden sonra yeni hükümeti kuran John Carteret’a karşı sert bir muhalefete girişen Pitt, daha önce Avusturya Veraset Savaşları’na (1749-48) katılmaktan yana olmasına karşın, İngiltere kralının Almanya’daki toprağı Hannover’i korumak için asker gönderilmesini eleştirdi.
1745’te I. James yanlılarının ayaklanması sırasında etkili bir devlet adamı olarak konumunu güçlendirdi. Böylece Şubat 1746’da ırlanda hazinedar yardımcılığına, iki ay sonra da ordu mutemetliğine atandı. Henry Pelham’ın 1754’te ölmesinden sonra daha önemli bir göreve gelmeyi umduysa da, Newcastle ve Henry Fox’un çeşitli entrikalarıyla saf dışı bırakıldı. Gut hastalığının da şiddetlenınesi üzerine Bath’taki evine çekildi. Aynı yıl kendisinden 13 yaş küçük olan Lady Hester Grenville’le evlendi. Bu evliliğin getirdiği düzenli aile yaşamıyla yeniden sağlığına kavuştu. Parlamentoda mücadele etmeye hazırlanırken, 1755’te mutemetlik görevinden alındı. Pitt’e devlet adamı olarak üstünlüğünü gösterme fırsatını Yedi Yıl Savaşı (1756-63) verdi. Savaşın başlangıcındaki ağır kayıplar ve politika kargaşası üzerine, Kasım 1756’da görünüşte Devonshire dükünün yönetiminde olan, ama Pitt’in ağırlığını taşıyan yeni bir hükümet oluşturuldu. Kraldan ve Avam Kamarası’ndan destek görmeyen bu hükümet ancak birkaç ay ayakta kalabiidi. Newcastle savaşın yönetimini Pitt’e bırakma koşuluyla Haziran 1757’de görevine döndü.
Bütün kaynakları seferber ederek denizlerde savaşmayı temel alan Pitt, deniz kuvvetlerini yeniden örgütleyerek donanımını yeniledi. Bütün siyasal grupları ve kamuoyunu tutarlı ve açık bir savaş politikası etrafında birleştirmeye çalıştı. Savaş stratejisinin temel hedefleri olarak Amerika ve Hindistan’ı belirledi. Ana sefer kuvvetlerini Amerika’ya yollayarak Kanada’nın fethini sağlamaya çalıştı. Ingiliz Doğu Hindistan Kumpanyası’nın Robert Clive’ın komutasında Fransız Doğu Hindistan Kumpanyası’na karşı yürüttüğü mücadeleyi destekledi. Prusya’ya malzeme ve para yardımıyla anakaradaki Fransız kuvvetlerini durdururken, Fransa, Batı Hint Adaları ve Afrika kıyılarında Fransız gemilerini vurmaya yöneldi. Ust üste ağır yenilgiler alan Fransa, Paris’ 9 Pitta Antlaşması’nı (1763) inızalamak zorunda kaldı. Böylece Kuzey Amerika ve Hindistan’daki üstünlüğünü koruyan Ingiltere, Akdeniz’ deki Minorka Adasının yanı sıra Afrika ve Batı Hint Adalarında da topraklar edindi, Ingiltere’ye yeni bir imparatorluk kazandıran Pitt, savaşın yönetimini antlaşmadan çok önce bıraktı. lll. George’un 1760’ta tahta çıkınaşından sonra konumu zayıflamaya başladı. Ispanya’nın saldırıya geçmesine fırsat verıneden bu ülkeye savaş açma düşüncesini kabul ettiremeyince, Ekim 1761’de istifa etti.
1763’ten sonra hararetli bir özgürlük savunucusu olarak öne çıkan Pitt, kralın parlamento açış konuşmasını eleştirdiği için yurtdışına kaçmak zorunda kalan John Wilkes’a karşı alınan sert önlemleri kınadı. Ocak 1766’da Damga Yasası’na karşı direnen Amerikalı kolonicilere hoşgörü gösterilmesini ve yasanın iptal edilmesini savundu. Aynı yıl kral tarafından bütün grupları temsil edecek bir hükümet kurmakla görevlendirdi. Ama gut hastalığı nedeniyle akli dengesi ve karar verme yeteneği bozulduğundan ve siyasal manevralara pek alışık olmadığından uyumlu bir kabine kurmakta zorlandı. Kendisi Chatham kontu unvanıyla başmühürdarlık (lord privy seal) gibi ikincil bir görevaldı. Lordlar Kamarası’na girdikten sonraki iki yılı hastalıkla geçirdi, Kurduğu hükümet de başlangıçta belirlenen politikalardan uzaklaşmaya başladı. Delilik nöbetlerine tutulunca 1768’de görevinden ayrıldı.
